Sağlıklı bir yaşam için vücudumuz çeşitli vitaminlere ihtiyaç duyar ve bunları gıdalardan ya da yeterli olmuyorsa takviyelerden almamız gerekir.

Bu yazımızda “Vitamin nedir?, “Vitaminler nelerdir?”, “Vitaminlerin özellikleri ve faydaları nelerdir?” gibi en önemli sorulara yanıtlar bulabileceksiniz. İlk soruyla başlıyoruz o halde..

Canlıların sağlıklı yaşamak için gereksinim duyduğu; vücut tarafından üretilemeyen ve bu nedenle gıdalar veya takviyeler aracılığı ile metabolizmaya alınması gereken organik bileşiklere “vitamin” denir.

Farklı vitamin çeşitleri bulunur ve her bir vitaminin fonksiyonları birbirinden farklıdır. Hayatta kalmak için, bağışıklık sisteminin güçlenmesi için ve hatta kırmızı kan hücrelerinin yapımı için ihtiyaç duyulan bu organik bileşikler suda ya da yağda çözünebilmelerine göre iki ana kategori altında incelenir.

Suda çözünen vitaminler arasında C vitamini ve B vitamin kompleksi yer alır. Su ve vücut sıvıları ile çözünebilen ve idrar yoluyla dışarı atılan bu vitaminler vücutta uzun süre kalamaz. Bu özellikleri bu vitaminlerin günlük tüketilmesi gereksinimini ortaya çıkarır.

Yağda çözünen vitaminler ise suda çözünen vitaminlerden farklı olarak karaciğerde ve vücudun diğer dokularında uzun süreli muhafaza edilir. Bu gruba giren A, D, E ve K vitaminleri, diğer vitamin çeşitleri gibi metabolizmanın farklı süreçlerinde görev yapar.

Şimdi sırasıyla tüm vitamin türleri ve faydalarıyla devam ediyoruz.

Tereyağı, havuç, süt, balkabağı, kayısı ve peynir gibi hem bitkisel hem de hayvansal gıdalarda bulunan A vitamini güçlü bir antioksidan olarak görev yapan organik bir bileşiktir.

Vücut tarafından üretilemeyen ve vücuda alındıktan sonra uzun süre depolanan bu vitamin yeterince tüketilmezse A vitamini eksikliği oluşabilir. Cilt sorunları, görmede bulanıklaşma, solunum yolu enfeksiyonları gibi A vitamini eksikliği belirtileri oluşması halinde gerekli tedbir alınmalı ve uzman doktorlara gidilmelidir.

A vitamini bağışıklık sistemini güçlendiren bir antioksidan olarak görev yapar. Hastalıklara karşı vücudun direncini arttırır. A vitamini göz kuruluğuna iyi gelir, göz hastalıklarının oluşumunu engeller ve aynı zamanda göz hastalıkları ile savaşarak görmeyi iyileştirir. A vitamini vücuttaki serbest radikalleri dengeler, hücresel hasarı minimize eder ve enflamasyon oluşumunu önler. A vitamini yara iyileşmelerini hızlandırır, cilt hücrelerinin yenilenmesinde görev yapar, kollajen üretimini arttırır ve cilt sorunlarına iyi gelir. A vitamini; kötü huylu hücre oluşumunu baskılar; akciğer, prostat, göğüs, yumurtalık, mesane, ağız ve cilt kanseri türlerine yakalanma riskini azaltır.

Yumurta, kırmızı et, beyaz et, fındık, süt, peynir, mercimek ve avokado gibi besinler aracılığı ile vücuda alınabilen B vitamini, birçok alt vitaminden oluşan kompleks bir organik bileşiktir. 4 Enerji metabolizmasında ve merkezi sinir sisteminin sağlığının devamlılığının sağlanmasında görev yapan B vitaminleri yeterince tüketilmediğinde B vitamini eksikliği oluşumu gözlenir. Yorgunluk, huysuzluk, bağışıklık sistemin zayıflaması, hafızada gerileme, kas erimesi, konsantrasyon güçlüğü gibi B vitamini eksikliği belirtileri ciddiye alınmalıdır.

B vitamin kompleksi; B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9 ve B12 vitaminlerinden oluşur.

B1 vitamini (tiamin) enerji üretim sürecini destekler. Sinir hücrelerini korur. Kalp ve damar hastalıklarının oluşumunu engeller. Güçlü bir antioksidan olarak çalışarak ciltteki yaşlanma belirtilerini azaltır. Sindirimi kolaylaştırır. Nörolojik hastalıkların oluşumunu engeller, konsantrasyonu ve hafızayı güçlendirir.

B2 vitamini yani “riboflavin” gıdalardan alınan proteinleri, yağları ve karbonhidratları parçalayarak enerji üretilme sürecinde görev yapar. Kan dolaşımını hızlandırır ve kırmızı kan hücrelerinin üretimine destek olur. Organ ve doku hücrelerinin oluşumunu ve gelişmesini sağlar. Tiroit salgı bezlerinin fonksiyonlarını düzenler. Cilt sağlığına iyi gelir. Bağışıklık sistemini güçlendirerek migren ataklarını, katarakt oluşumunu ve egzama gibi cilt sorunlarını önler. Demir, folik asit ve diğer B vitaminlerinin emilimine yardımcı olur. Yaraların iyileşmesini sağlar.

B3 vitamini (niasin) kalp hastalıklarına yakalanma riskini azaltır. Oksidatif stresi düşürür ve enflamasyona iyi gelir. Diyabet hastalığının yan etkilerini azaltır ve kandaki şeker oranını düzenler. Eklem hareketliliğini arttırır. Kandaki trigliserit oranını düşürür. Enerji metabolizmasında diğer B vitaminleri ile koordineli olarak çalışır. Kandaki kötü kolesterol seviyesini düşürür. Sindirim sistemi aktivitelerini düzeltir ve hazımsızlığa iyi gelir.

B5 vitamini yani pantotenik asit hormon salınımını dengeler. Depresyon ve anksiyete belirtilerini azaltır, strese karşı etkilidir. Kalp sağlığını iyileştirir ve kalbin sağlıklı bir şekilde beslenmesini sağlar. Cildi besler, saçları güçlendirir ve parlatır. Hücre yenilenmesinde görev yapar, hemoglobin üretiminde rol alır. Metabolizma hızını arttırır. Kas gelişimini destekler ve hücrelere enerji taşınmasını sağlar. B5 vitamini, yaraların iyileşme sürecini kısaltır.

Vücutta enflamasyon oluşumunu engeller. Yapılan bilimsel çalışmalar kandaki B6 vitamini oranının azalmasıyla enflamasyon oluşumu arasında bağlantı olduğunu ortaya koymuştur. B6 vitamini sindirim sistemi sağlığına iyi gelir. Huzursuz bağırsak sendromuna yakalanma riskini azaltır. Bağışıklık sistemi tarafından salgılanan histamin kimyasalının seviyesini düzenler. Beyin ve sinir sistemi sağlığını destekler. Bilişsel faaliyetleri arttırır, hafıza kayıplarını önler. B6 vitamini uyku düzeninin oluşturulmasını ve uyku evrelerinin düzenlenmesini sağlar. B6 vitamini depresyon belirtilerini azaltır. B6 vitamini eksikliği gerginliği arttırır. Karpal tünel sendromu ve migren gibi ağrıya neden olan rahatsızlıkların belirtilerini hafifletir. Damar sağlığını destekleyerek kalp hastalıklarının meydana gelme riskini azaltır. Kırmızı kan hücrelerinin üretiminde görev yapan B6 vitamini kansızlık (anemi) türlerine karşı vücudu korur.

“Biotin” olarak da adlandırılan B7 vitamini saçların güçlenmesine, sağlıklı bir şekilde uzamasına ve parlamasına katkı sağlar. B7 vitamini cildin parlak görünmesini sağlar, cildi besler ve cilt sorunlarını azaltır. B7 vitamini tırnak sağlığını iyileştirir, güçsüzleşen tırnaklara iyi gelir. Hücre onarılmasında görev alan B7 vitamini, kas ve eklem sağlığını destekler. Hamilelik döneminde fetüs gelişimine etki eder, doğumsal kusurların meydana gelme riskini azaltır. Diğer B vitaminleri ile birlikte merkezi sinir sisteminin ve beynin sağlığını korur. B7 vitamini, kan şekerini dengeler. Diğer B vitamini çeşitleri ile birlikte diyabet hastalığının önlenmesinde ve yan etkilerinin azaltılmasında görevlidir. B7 vitamini merkezi sinir sisteminin yanı sıra açlık, enerji,uyku ve tiroit metabolizmalarının dengelenmesini de sağlar.

Folik asit olarak bilinen B9 vitamini, fetüs gelişimini destekleyen önemli bir organik bileşiktir. Özellikle hamilelik döneminin ilk evrelerinde yeterince tüketilirse bebeğin doğumsal anomalilerle dünyaya gelme riskini azaltır. B9 vitamini DNA moleküllerinin yapılandırılmasında görev alan nükleik asit üretiminde önemli bir göreve sahiptir ve kanser oluşum riskini azaltır. B9 vitamini damar sertliğine yol açan homosistein düzeyini dengeler ve damar sağlığını iyileştirir. Damar sağlığına katkıları bu vitamini kalp dostu haline getirir. Özellikle çocuklarda ve gelişme dönemindeki kişilerin beyin fonksiyonlarını hızlandırır. B9 vitamini kırmızı kan hücrelerinin üretimine katkıda bulunur. B9 vitamini depresyonla mücadele eder. İlerleyen yaşa bağlı oluşan duyma ve görme problemlerini önler. Ciltte iz ve kırışıklık oluşumunu geciktirerek yaşlanma belirtilerini azaltır. DNA sentezinde önemli bir göreve sahiptir ve erkek kısırlığının önlenmesinde etkilidir. Karaciğer hastalıklarının oluşum riskini azaltır. Böbrek, kalp ve diğer organların sağlığına katkıda bulunur.

B12 vitamini enerji verir, yorgunluğu azaltır ve kas yorgunluğunu geciktirir. B12 vitamini nörolojik ve psikolojik sorunların ortaya çıkmasını engeller. Merkezi sinir sisteminin sağlıklı bir şekilde işlemesine yardımcı olur. Homosistein seviyesini düşürür, yüksek kolesterolü dengeler ve kalp sağlığının korunmasına yardımcı olur. Saç ve cilt sağlığını destekler; cilt kuruluğunu, enflamasyonunu ve cilt hastalıklarını önler. Sindirim kolaylaştırıcı enzimlerin üretilmesini salar. Sindirim sisteminin aktif bir şekilde çalışmasına yardımcı olur. B9 vitamini yani folik asit ile birlikte etkileşime geçerek fetüs gelişimini destekler. B12 vitamini serbest radikallerle savaşır, bağışıklık sistemini güçlendirir ve kanserle mücadele edilmesine destek olur. Kırmızı kan hücrelerinin üretiminde rol alır, kronik yorgunluğa neden olan anemi oluşumunu önler. Sinir hücrelerini çevreleyen myelin kılıflarının fonksiyonlarının devamlılığını sağlar. B12 Vitamini hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki makalelerden de faydalanabilirsiniz. 

B vitamini çeşitleri gibi suda çözünebilen C vitamini; yeşil yapraklı sebzelerde ve meyvelerde bulunan bir vitamin türüdür. Çok güçlü bir antioksidan olan C vitamini yeterince tüketilmediğinde C vitamini eksikliği oluşabilir. 5 Yorgunluk, kas güçsüzlüğü, diş eti kanamaları gibi C vitamini eksikliği belirtileri hayat kalitesini düşürdüğü gibi sağlığı da olumsuz yönde etkiler. C Vitamini Faydaları Nelerdir? C vitamini iskorbüt hastalığının oluşumunu engeller. Soğuk algınlığı ve gribe karşı etkilidir. C vitamini, yüksek tansiyonu düşürerek kan basıncını dengeler. Kan damarlarının sağlığını iyileştirerek kalp sağlığına iyi gelir. C vitamini, görmede bulanıklaşmayla karakterize olan katarakt hastalığının oluşumunu önler. Kalp ve damar sağlığını iyileştirerek felç riskini azaltır. C vitamini bağışıklık sistemini güçlendirir ve yaraların hızla iyileşmesini sağlar. Astım hastalığının belirtilerinin şiddetini hafifletir, hava kirliliğininmetabolizma üzerindeki olumsuz etkilerini azaltır.

Kemik ve metabolizma sağlığı için en önemli vitaminler arasında gösterilen D vitamini, güneş ışığının sentezlenmesiyle vücut tarafından üretilen aynı zamanda gıdalar aracılığı ile de alınabilen bir organik bileşiktir. Güneş ışığı cilde temas ettikten sonra vücut D vitamini üretimi için birçok kimyasal süreç başlatır.

Yağda çözünebilen D vitamini D2 ve D3 olmak üzere iki ayrı formda bulunur.

D2 besinlerden alınan D vitaminini; D3 ise güneş ışığından elde edilen D vitaminini tanımlamak için kullanılır.

D vitamini iskelet sisteminin sağlığını iyileştirir, kemikleri ve dişleri güçlendirir. D vitamini kanser oluşumunu engelleyici özelliklere sahiptir. D vitamini, vücuttaki fosfat ve kalsiyum dengesini oluşturur. Bu denge sayesinde kemiklerin gücü korunur. D vitamini, raşitizm hastalığının oluşumunu engeller. Kalsiyum emilimine yardımcı olur ve damar sağlığını iyileştirir.

Ay çekirdeği, badem, fındık, mango, avokado, balkabağı, brokoli, ıspanak, kivi ve domates gibi besinlerden elde edilebilen E vitamini; metabolizmanın sağlığının devamlılığı için olmazsa olmaz organik bileşikler arasında yer alır. Kan basıncını düşüren, damarları güçlendiren ve kötü kolesterolü dengeleyen bu vitamin yalnızca bitkisel gıdalardan temin edilebilir.

E vitamini güçlü bir antioksidan olarak serbest radikalleri baskılar, hastalıkların oluşmasını önler ve bağışıklık sistemini kuvvetlendirir. E vitamini, kolesterol dengesini sağlar. E vitamini; cildi nemlendirir, esnekliğini arttırır ve yaşlanma belirtilerini yavaşlatır. Ciltteki enflamasyon oluşumunu önler ve cilt kanseri oluşumunu engelleyici özelliklere sahiptir. Güçlü bir antioksidan olması sebebiyle saçların çevresel faktörlerden ötürü zarar görmesini engeller. Saç derisini nemli tutarak saçların beslenmesini sağlar. E vitamini, endokrin ve merkezi sinir sistemi faaliyetlerini dengeler. Kadınların adet dönemlerinde yaşadıkları şikayetleri azaltır; endişe ve huzursuzluk oluşumunu önler. E vitamini ilerleyen yaşa bağlı oluşan göz hastalıklarına yakalanma riskini düşürür. Hafıza kaybını ve diğer nörolojik bozuklukların ilerleme seyrini yavaşlatır. Bu özelliği ile Alzheimer hastalığının tedavi sürecinde takviye olarak kullanılabilmektedir. E vitamini ilaç tedavilerinin olası yan etkilerini azaltma özelliğine sahiptir. Özellikle kanser tedavileri sırasında kullanılması gereken ilaçların şiddetli yan etkilerini hafiflettiği bilinmektedir. E vitamini fiziksel dayanıklılığı arttırır. Kaslardaki oksidatif stresi azaltır ve enerjiyi yükseltir. Kasları güçlendirir, kan akışını hızlandırarak kas yorgunluğunu azaltır ve kasların daha fazla beslenmesine yardımcı olur.

E vitamini, hamilelik dönemi için de en kritik vitaminler arasında yer alır. Fetüsün sinir ve beyin gelişimini destekleyen bu vitamin, doğumsal anomalilerin oluşma riskini azaltır.

Kemik sağlığından kan pıhtılaşmasının sağlanmasına kadar birçok metabolik süreçte görev yapan K vitamini, hem bitkisel (K1) hem de hayvansal (K2) besinlerden alınabilir. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme programının uygulanması halinde K vitamini eksikliği oldukça nadir rastlanan bir sorundur. 8 Kale bitkisi, soya, Brüksel lahanası, brokoli, kabak, salatalık, kuru üzüm, süt, peynir ve yoğurt gibi besinlerde bulunan K vitamini birçok faydasıyla ön plana çıkmaktadır.

Yapılan bilimsel araştırmaların sonuçları K vitamininin kanser hücrelerini öldürdüğünü ve kanser riskini önlediğini ortaya koymuştur. Toronto Üniversitesi’nde yapılan ve menopoz dönemindeki 440 kadının katılımıyla gerçekleştirilen bir araştırma sonucunda K vitaminin kemikleri güçlendirdiği ortaya çıkarılmıştır. Kemiklerdeki kalsiyum tutulumunu arttıran K vitaminin kemik sağlığına iyi geldiği bilinmektedir. Kemik erimesine karşı etkili olan bu vitamin özellikle kadınların yaşadığı kemik problemlerinin önlenmesinde olumlu sonuçlar vermektedir. K vitamini; kan pıhtılaşmasını sağlar. Olası bir yaralanma sonucunda yaranın iyileşmesi ve kan kaybının önlenmesi üzerinde hayati bir role sahip olan K vitamini kan inceltici ilaçların etkisini baskılamaktadır.

K vitamini koroner arter hastalığının oluşumunu yavaşlatır, damarla sağlığını korur ve damarların esnekliğinin devamlılığını sağlar. Böylece hayati riske yol açabilecek kalp krizi vakalarının oluşma riskini azaltır. K vitamini insülin direnci oluşumunu önler ve kan şekeri oranını dengeler. K vitamini, sinir sisteminin sağlığını korumaya yardımcı olur ve beyin fonksiyonlarının zarar görmesini önler.

ÇOK ÖNEMLİ NOT: YUKARIDAKİ BİLGİLER PEK ÇOK BLOG ve YAZI DERLENEREK HAZIRLANMIŞ OLUP, TEŞHİŞ VEYA TEDAVİ AMAÇLI DEĞİLDİR. HER TÜRLÜ SAĞLIK SORUNUNDA TEDAVİ İÇİN EN İYİ YOL İLGİLİ SAĞLIK UZMANINA DANIŞMAKTIR.